Strona Główna

INNE OBIEKTY W UKŁADZIE SŁONECZNYM

KOMETY


Komety to drobne ciała niebieskie, w Układzie Słonecznym obiegające Słońce po orbitach eliptycznych lub bardzo zbliżonych do paraboli. Centralną częścią komety jest kilkukilometrowe jądro, w skład którego wchodzą: woda, tlenek i dwutlenek węgla bądź metanu. Gdy kometa zbliża się do Słońca, promieniowanie słoneczne zaczyna uwalniać z jądra komety gazy i cząstki pyłu, w wyniku czego zachodzi proces sublimacji ( proces, podczas którego ciało stałe zamienia się w gaz, bez przechodzenia przez fazę ciekłą), przekształca lód bezpośrednio w mgłę. Pod wpływem ciepła jądro zaczyna pękać i uwalniane są strugi pyłu, które wraz z gazami doskonale odbijają światło słoneczne. Ogromna chmura gazu osłania jądro, a para wodna tworzy ogon o wyjątkowej długości. Ogon komety to smuga zbudowana z pyłu i gazu, umiejscowiona w kierunku przeciwnym do Słońca. Ciśnienie światła słonecznego odpycha pyły, a wiatr słoneczny gaz.


Chmura Oorta

Układ Słoneczny jest otoczony przez Chmurę Oorta - wiązkę komet. Promień obłoku ocenia się na 10 - 100 tysięcy jednostek astronomicznych.



Pas Kuipera




Pas Kuipera jest łącznikiem między obłokiem Oorta a wewnętrznym Układem Słonecznym . Jest to rejon poza orbitą Neptuna w odległości 30 do 100 AU od Słońca, zawierający wiele małych, lodowych ciał.

METEOROIDY





Meteoroidy należą do najmniejszych obiektów w Układzie Słonecznym a są nimi małe planetoidy lub stare komety. Gdy meteoroid wedrze się w ziemską atmosferę, staje się meteorem, a meteor, który dotarł na powierzchnię naszej planety to meteoryt.
Meteoryty dzielą się na:
- chondryty -zawierają pierwotną materię, tę samą, z której powstałą Ziemia. Pochodzą one z ciał, które nie przeobraziły się na tyle, by wyodrębniły się w nich jądro, płaszcz i skorupa,
-achondryty zaś pochodzą z ciał, które uległy przeobrażeniu.
W atmosferze ziemskiej pył kosmiczny, poruszający się z dużą prędkością, spala się. Niektóre fragmenty meteorów są na tyle duże, że mogą nie spłonąć w atmosferze i spadają na powierzchnię Ziemi. Pochodzą one z planetoid, Księżyca, Marsa oraz komet. Badanie meteorytów dostarcza ważnych informacji o powstaniu i budowie Układu Słonecznego.
W Planetarium w Olsztynie znajduje się największą kolekcją meteorytów w Polsce.

Kiedy meteor wpada z ogromną prędkością w atmosferę, zderzenie z cząstkami powietrza rozgrzewa go i powoduje jego świecenie przez moment.
Największy znany meteoryt Hoba, który spoczywa w dwumetrowym zagłębieniu w Namibii, w południowo - zachodniej Afryce. Jest on bryłą żelaza i niklu, czyli jest meteorytem żelaznym. Jego rozmiary wynoszą 2,7 x 2,7 x 1 m, a waga przekracza 54 tony.




Hoba


Innym olbrzymim meteorytem jest 30 tonowy Ahnighlito, największy odłamek grenlandzkiego meteorytu Cape York. Niegdyś z metalu wydobytego z tego meteorytu Eskimosi wyrabiali narzędzia.

Największym meteorytem odkrytym w Stanach Zjednoczonych jest Willamette o masie 14 ton. Znajduje się również w Amerykańskim Muzeum Historii Naturalnej.




Ahnighlito


Krater Meteorytowy Barringera jest kraterem uderzeniowym, czyli powstałym w wyniku zderzenia ciała kosmicznego z ziemią. Jest on zlokalizowany na terenie stanu Arizona w Stanach Zjednoczonych, a konkretnie na obszarze Canyon Diablo. Średnica krateru wynosi 1200 metrów, a jego głębokość to 170 metrów. Jego wiek ocenia się na około 5-50 tysięcy lat, czyli w skali wieku Ziemi całkiem niedawno. Krater powstał w wyniku uderzenia meteorytu, który został skomponowany z niklu-żelaza i szacuje się, że miał około 45-50 metrów 3 średnicy, ważył około 270.000 – 300.000 ton. Siła eksplozji była o 150 razy większa, od siły bomby, która zniszczyła Hiroszimę, a równa 2,5 megaton trotylu! Do dziś krater jest uważany, za największy na Ziemi, a przynajmniej największy z zachowanych w doskonałym stanie. Sprzyja temu jego lokalizacja, bowiem pustynny obszar Diabelskiego Kanionu zapewnia tylko ochronę przez erozją wodną, roślinną, ale też przed wiatrem.



Krater Barringera


Mgławice



Mgławice są chmurą gazów i pyłów w przestrzeni międzyplanetarnej. Jasne mgławice emitują bądź odbijają światło. Są rozświetlone przez gwiazdy znajdujące się w ich obrębie. Wiele z nich można zobaczyć za pomocą lornetki lub małego teleskopu, a nieliczne można nawet zobaczyć gołym okiem.
Ciemne mgławice nie mają gwiazd wewnątrz i wydają się być ciemnymi ścieżkami na gwiaździstym tle. Można je obserwować tylko w dość bliskiej okolicy Słońca. Wydają się one być ciemne z powodu silnego kontrastu między natężeniem jej światła i światła okolicznego tła gwiazd. Do ch obserwacji potrzebny jest teleskop.
Jeśli w pobliżu bądź w centrum rozległego obłoku pyłu znajduje się gwiazda o znacznej mocy promieniowania, widoczna jest jako rozproszone światło na cząstkach obłoku a młgawica taka nosi nazwę mgławicy refleksyjnej.
Mgławicami emisyjnymi nazywamy świecące wskutek fluorescencji obłoki gazu, np. Wielka Mgławica w Orionie. Wiek tych mgławic nie przekracza kilku milionów lat.
Mgławice planetarne powstają kiedy w czasie końcowej fazy życia czerwonego olbrzyma wyrzuca on otoczki gazu. Nazwa mgławic pochodzi od kształtu przypominającego kształt planet.


Planetoidy



Planetoidy to ciała niebieskie będące bryłami skalnymi o średnicy do kilkuset km. 97% z nich porusza się wokół Słońca z prędkością około 20 km/h w tzw. Pasie planetoid pomiędzy Marsem a Jowiszem. Niektóre z pozostałych przecinają orbitę Ziemi i przybliżają się do Słońca. Inne wychodzą poza orbitę Jowisza.
Według naukowców w pasie tym mogłaby utworzyć się teoretycznie kolejna planeta, jednakże silne oddziaływanie grawitacyjne Jowisza nie pozwoliło na to.
Inna teoria mówi, że w miejscu tym istniała kiedyś planeta, jednak została ona rozbita a pas planetoid to pozostałości po niej. Planetoidy są za małe i zbyt odległe, by można je było dostrzec gołym okiem, dlatego przez dłuższy czas pozostawały nieznane. W XVIII wieku niemiecki astronom Johann D. Titius zwrócił uwagę na przerwę między regularnie rozmieszczonymi orbitami planet. Uważał, że między Marsem a Jowiszem powinna była istnieć kolejna planeta, tymczasem w roku 1801 Giuseppe Piazzi odkrył obiekt zwany Ceres, który był zbyt mały na planetę (średnica = 1025 km). W następnych latach odkrywano ich więcej, jednak wszystkie były mniejsze od Ceres.
Planetoidy powstały w wyniku tego samego procesu, który ukształtował planety wewnętrzne. Dzielą się one na trzy superklasy:
- magmowe (zawierają minerały, które powstają z płynnej lawy),
- metamorficzne ( krążące w pobliżu wewnętrznej granicy pasa planetoid są zbudowane z metali i skał, które kondensowały w wysokiej temperaturze).
- pierwotne ( powstały w okolicach zewnętrznego brzegu pasa, otrzymały miano "pierwotnych", gdyż materia nie uległa żadnej zmianie).


Księżyc (naturalny satelita) to ciało niebieskie pochodzenia naturalnego, obiegające planetę.
Księżyce planetarne powstają zazwyczaj z chmur gazowo-pyłowych, otaczających formującą się planetę.
Księżyce, leżące bliżej planety, powstają w cieplejszych warunkach, wskutek czego są bardziej skaliste.
Molekuły wody występują obficiej w zewnętrznych rejonach chmury, gdzie stają się jako lód znaczącym składnikiem masy powstających tam księżyców.